Mjr. Jana Kaczmarczyka ps. „Baca” – zamordowany przez ukraiński SS „Galizien”

W Chodenicach odbyły się uroczystości upamiętniające 81. rocznicę śmierci mjr. Jana Kaczmarczyka ps. „Baca” – dowódcy III batalionu 12. pułku piechoty Armii Krajowej Ziemi Bocheńskiej, zamordowanego 81 lat temu przez żołnierzy głównie ukraińskiego batalionu SS „Galizien”.

Obchody rozpoczęła msza święta w kaplicy w Chodenicach. Następnie uczestnicy przeszli pod pomnik wzniesiony w 1959 roku i poświęcony pamięci bohatera. Pod pomnikiem złożono kwiaty. Przemówienia wygłosili m.in. burmistrz Magdalena Łacna, minister Stanisław Bukowiec, wicestarosta Ryszard Drożdżak oraz Antoni Cepak.

Mjr. Kaczmarczyka ukształtowała Polska niepodległa. Był przedstawicielem pokolenia, któremu dane było wzrastać w wolnym kraju, ale gdy ten kraj znów stanął nad przepaścią nie wahał się ani chwili i stanął w jego obronie – jak miliony mu podobnych — powiedział podczas uroczystości Ryszard Drożdżak Wicestarosta Bocheński.

Wartę honorową pełnili członkowie Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej „Najemnicy Bocheńscy”.

Tradycją uroczystości jest Bieg Majora Bacy – w tym roku na starcie stanęło ponad 300 osób, które w sportowy sposób oddały hołd żołnierzowi Armii Krajowej.

Info: Starostwo Pwoiatowe, UM Bochnia

Życiorys Majora Bacy
Jan Kaczmarczyk ps. „Baca” (1912 – 1944), oficer Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej. Urodził się 3 czerwca 1912 r. w Chodenicach. Był synem Jana i Katarzyny z Pałkowskich. Ponieważ ojciec zginął w czasie I wojny światowej, stąd wcześnie musiał zająć się rodzinnym gospodarstwem. Do szkoły powszechnej i gimnazjum uczęszczał w Bochni, gdzie zdał maturę w 1931. Był entuzjastą piłki nożnej. Wraz z grupą kolegów zbudował boisko piłkarskie i założył Klub Sportowy „Chodenice”. W 1933 podjął naukę w szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, a w 1934 w zawodowej Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Po jej ukończeniu został dowódcą plutonu konnych zwiadowców w 45 pp. w Równem na Wołyniu. W tej właśnie formacji, w stopniu porucznika, walczył w wojnie polsko-niemieckiej 1939. Po rozbiciu jego oddziału, podjął udaną ucieczkę z transportu jeńców wziętych do niewoli niemieckiej. Nie powiodło mu się jednak przejście na Węgry, w rezultacie powrócił do rodzinnych Chodenic. Ożenił się z poznaną w Równem Pauliną z Polaków, z którą miał później córkę Janinę (zamężna Smith). Pracował w rodzinnym gospodarstwie ale szybko włączył się w działania konspiracyjne ZWZ-AK. W 1943 awansował na stopień kapitana, posługiwał się pseudonimem „Baca”. Był szefem bocheńskiej szkoły podchorążych piechoty oraz dowódcą III batalionu „Motyl” 12 pp. Armii Krajowej.

Zginął w dniu 5 sierpnia 1944 w Chodenicach przez przypadek. W Rabie, z uwagi na upalny letni dzień, zażywało wówczas kąpieli kilkudziesięciu żołnierzy z batalionu SS „Galizien” (Ukraińcy i Azerowie nazywani Kałmukami), stacjonującego w Damienicach. W tym czasie promem przeprawiał się przez rzekę sześcioosobowy oddział dywersyjno-bojowy Kierownictwa Oporu Społecznego (KOS), dowodzony przez Alojzego Świerkota, pseudonim „Ryś”. Gdy dowódca Kałmuków zażądał dokumentów, w jego kierunku padł strzał. Wywiązała się strzelanina w wyniku której kilku Kałmuków zostało zabitych i rannych. W odwecie podjęli oni szaleńczy pościg za uciekinierami. Ponieważ był okres żniw, Jan Kaczmarczyk kosił zboże. Kiedy usłyszał strzelaninę, próbował schronić się w piwnicy pobliskiego domu. Oddział pościgowy uznał, że jest on jednym z przeprawiających się promem partyzantów. Tym bardziej, że Jan Kaczmarczyk miał na sobie buty, koszulę i czapkę podobną do tych, które mieli uciekający partyzanci. Najpierw bito go, a następnie zastrzelono. Miejsce to upamiętnia granitowy obelisk, odsłonięty 8 listopada 1959.

Jan Kaczmarczyk spoczywa w XX kwaterze Cmentarza Komunalnego przy ulicy Orackiej. Odznaczony został Orderem Virtuti Militari i Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Pośmiertnie awansowany do stopnia majora. Oprócz obelisku i nazwy ulicy jego postać upamiętnia memoriał sportowy, organizowany od 1994 przez działaczy sportowych z Chodenic i władze samorządowe Bochni.