Kapliczki majstra Twaroga (V)

W Łąkcie, Trzcianie i Leszczynie. Kolejne kapliczki znajdują się w południowej części powiatu bocheńskiego, w pobliżu miejsca zamieszkania T. Twaroga. Są to dwie kapliczki słupowe oraz figura krzyża z Grupą Ukrzyżowania.

Kapliczka w Łąkcie Górnej

W Łąkcie Górnej, przy drodze z Muchówki do Żegociny stoi kolejna kapliczka wzniesiona rękami Twaroga, ta pochodzi z roku 1861, a więc jest drugą pod względem wieku jego kapliczką. W zwieńczeniu szczytowym, z charakterystycznym dwuspadowym zakończeniem pokrytym dla zabezpieczenia kamienia blachą, znajduje się metalowy krzyż. W ściance frontowej wykuta została głęboka wnęka, spoczywa w niej figurka NMP Niepokalanie Poczętej. Trzon od wspomnianej nastawy oddzielony jest kilkuwarstwowym gzymsem. Podkreślić należy również brak dalszego podziału na kondygnacje w obrębie trzonu kapliczki. Ścianki cokołu ozdobione są płasko rzeźbionymi wizerunkami: Matki Boskiej Różańcowej z klęczącymi u jej stóp postaciami świętych Dominika i Katarzyny Sienieńskiej, św. Antoniego z Dzieciątkiem Jezus i św. Jana Nepomucena. Nad płaskorzeźbą jest jeszcze jedna wnęka, mieści się w niej obecnie maleńka figurka Panny Marii. Na postumencie kapliczki znajduje się napis fundacyjny o poniższej treści:

FONDATOR ANTONI ROSZEK PROSI O WESTTHNIENIE DO BOGA ZA DUSZE ZMARŁE RATÓNKU ŻĄDAJĄCE R. 1861

Kapliczka została starannie odnowiona w 2004 r. kosztem obecnego właściciela. W okresie zbiorowych, pieszych pielgrzymek do Kalwarii Zebrzydowskiej, kapliczka NMP była punktem zbornym dla pątników, po modlitwie stąd rozpoczynano pieszy marsz do Kalwarii.

Kapliczka w Trzcianie

W pobliskiej Trzcianie w przysiółku Glinik, będącym niegdyś samodzielną wsią, powstała kapliczka w schyłkowym okresie twórczości majstra Twaroga, bo w roku 1898. Jest to kapliczka słupowa, trójkondygnacyjna zwieńczona nastawą krzyża z figurami Grupy Ukrzyżowania. Pod krzyżem widoczne są postaci Matki Bożej i Marii Magdaleny. Śledząc formy architektoniczne tworzonych przez Twaroga kapliczek, o tej w Trzcianie wyrazić się trzeba szczególnie pochlebnie. Cechuje ją bogaty wystrój w detale i dbałość o ich poziom artystyczny. Sądzić należy iż po 40-tu latach tworzenia kamieniarskiej sztuki Twaróg wzbogacił na tyle swój warsztat rzeźbiarski, by sprostać istniejącej już wówczas konkurencji, którą sprawiał warsztat W. Samka w Bochni.

Mimo upływu ponad 100-tu lat kapliczka zachowała się w dobrym stanie, w nieco gorszej kondycji znajduje się wyjątkowo jedna z płaskorzeźb u podstawy trzonu (św. Jan Ewangelista), gdzie łuszczy się zewnętrzna warstwa piaskowca, zapewne wskutek podsiąkania wód gruntowych. W dolnej frontowej ściance trzonu kapliczki znajduje się napis fundacyjny ozdobiony od dołu motywem roślinnym:

FUNDATOROWIE JAN, JÓZEF I KATARZYNA KŁÓSKOWIE 1898

Pod tą płyciną znajduje się podpis mistrza, ale obecnie widoczny jest tylko jego fragment, z uwagi na przysłonięcie go wmurowanym w postument flakonem na kwiaty. Ściana frontowa mieści ponadto płaskorzeźbę św. Anny Samotrzeć, natomiast w kondygnacji pod gzymsem wieńczącym trzon kapliczki znajduje się głęboka wnęka, a w niej figurka Matki Boskiej Różańcowej z Dzieciątkiem Jezus. Wschodnią ściankę wypełniają płaskorzeźby: wspomniany już św. Jan Ewangelista, św. Jan K. (Krzciciel), oraz św. Józef z Dzieciątkiem. Od strony zachodniej wizerunki św. Stanisława B.M. z leżącym u jego stóp Piotrowinem, św. Małgorzata z krzyżem i skrzydlatym smokiem trzymanym na łańcuchu, którego za swego życia poskromiła. Ponad nimi, płycinę ścianki zajmuje św. Katarzyna. Zaskakuje w tej kapliczce płaskorzeźba znajdująca się w górnej części trzonu, z tyłu, z tej strony kapliczek nie spotyka się bowiem płaskorzeźb. Tu widnieje wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem, obie postacie w koronach.

Jak już wspomniano kapliczka bogato ozdobiona jest ornamentami, zaś fryz biegnący górą złożony jest z łuków, w narożach widnieją dodatkowo skrzydlate główki aniołków. Dekoracją krawędzi ograniczających płaskorzeźby na trzonie są natomiast wysmukłe półkolumienki. Uroda architektoniczna kapliczki wzbogacona jest otoczeniem dorodnych lip i żeliwnym ogrodzeniem.

Kapliczka z Leszczyny

Jest Chrystus i Maryja bez grzechu poczęta, a w płycinach ścianek ryte rysy świętych. Twaróg wykuł tę kapliczkę w 1894 r., była jedną z kilku ostatnich jego prac, ta stoi w ciągu wierzchowinowej drogi prowadzącej przez wieś Leszczynę, w obrębie posesji p. I. Chojeckiej. Styl tej kapliczki nawiązuje do charakterystycznych form z wczesnego okresu twórczości. Jest to kapliczka słupowa, czterokondygnacyjna, zwieńczona nastawą z klasycznym dla kapliczek wczesnego okresu dwuspadowym daszkiem. Fundatorami tej kapliczki było małżeństwo Katarzyna i Tomasz Chojeccy widniejący w inskrypcji fundacyjnej jako Hojeccy. W tympanonie wyrzeźbione jest „Oko Opatrzności” zaś w ściance frontowej nastawy, poniżej „Oka Opatrzności” widnieje płaskorzeźba Trójcy Świętej, dziś już zupełnie zatarta. Poniżej ozdobnego gzymsu z aniołkami, w obrębie trzonu, wykuta jest głęboka wnęka, a w niej figurka Matki Bożej Różańcowej z Dzieciątkiem. W niższej kondygnacji mieści się zaś płaskorzeźba ze św. Józefem. Ścianki boczne kapliczki wypełniają płaskorzeźby z wizerunkami świętych. Rozpoznać można św. Zofię z córkami, te trzymają w swych rękach znaki męczeństwa, zginęły za wiarę jak i ich matka św. Zofia patronka wdów. Kolejne wizerunki to patroni fundatorów, św. Tomasz i św. Katarzyna, ponadto św. Jan Chrzciciel i św. Wojciech.

Kapliczka jest lekko przechylona ku wschodowi, sprawiły to korzenie rosnącej za kapliczką wierzby płaczącej, obecnie już ściętej. Kapliczka w Leszczynie, jak prawie każda inna, ma też swoją historię, ta przeżyła linię frontu przebiegającego przez Leszczynę w grudniu 1914 r. W wyniku ciężkich walk została wielokrotnie ostrzelana, a wgłębienia i szramy na kamieniu dokonane przez pociski, są doskonale do dziś widoczne. Poza ubytkami w kamiennej substancji z czasów wojny, kapliczka znajduje się w dość dobrym stanie.

c.d.n.
Czesław Anioł