Kapliczki majstra Twaroga (VI)

Przenieśmy się w obszar gminy Nowy Wiśnicz, gdzie wieść o zdolnym i pracowitym rzeźbiarzu roznosiła się szybko i daleko. Twaróg podążał ze swoim warsztatem coraz bardziej na północ, rzadko opuszczając pogórską część bocheńszczyzny.

W 1869 i w 1877 r. Twaróg wyrzeźbił dwie "swoje" kapliczki w Muchówce. Ta pierwsza wzniesiona wcześniej, to kapliczka słupowa trójkondygnacyjna, stoi po lewej stronie drogi do Nowego Wiśnicza blisko granicy z Połomiem, na parceli Stabrawów. Zwieńczenie trzonu stanowi charakterystyczna dla kapliczek Twaroga nastawa z dwuspadowym daszkiem. W jej frontowej ściance, w płytkiej wnęce widnieje mocno już zniszczona płaskorzeźba przedstawiająca Koronację N.M.P. Poniżej gzymsu oddzielającego nastawę od trzonu, w owalnej płycinie znajduje się polichromowany wizerunek Serca Jezusa oraz napis: „FONDASZYA WALENTEGO I REGINY ŻONY ZAMENTAJ PROSZĄ O WESTCHNIENIE DO BOGA

W dolnej części trzonu wykuta jest płaskorzeźba św. Walentego, patrona fundatora. Św. Walenty przedstawiony tu jest jako biskup, u jego stóp leży chory, zapewne epileptyk, gdyż św. Walenty uważany jest również za patrona cierpiących na tę chorobę. Po latach wyrzeźbił Twaróg podobny wizerunek na kapliczce w Iwkowej, gdzie fundatorem z imienia też był Walenty. Poniżej wizerunku świętego wykuty jest podpis mistrza, obecnie mocno zatarty.

SNYCYRZ I MALARZ TEODOR TWARÓG Z LIMANOWY

Inne płaskorzeźby zdobiące trzon kapliczki to: św. Regina – patronka fundatorki oraz św. Józef, Piotr i Szymon Apostoł. Kapliczka znajduje się nie bezpośrednio przy drodze, lecz za ogrodzeniem mieszkalnej posesji, jest mało widoczna z uwagi na obrastające ją wokół krzewy bzu.

Druga kapliczka Twaroga w Muchówce postawiona w roku 1877, to znacznie odmienna w formie architektura od większości dzieł majstra, znajdujemy tu też odmienne motywy dekoracyjne. Kapliczka usytuowana jest jak i poprzednia w ciągu drogi do Nowego Wiśnicza, nieco za plebanią (około 50 m od skrzyżowania). Jest to kamienna figura krzyża wieńcząca dwukondygnacyjny postument.

Dostęp do kapliczki jest łatwy, gdyż nie została ona objęta ogrodzeniem sąsiadującej z nią posesji. Na ozdobnie zakończonych ramionach krzyża rozpięta jest duża postać Chrystusa. Trzon z którego wznosi się krzyż zamknięty jest niewielkim podestem zdobionym łukami wykończonymi bondiurą. Boczne ścianki zwieńczenia zdobią wyraziste główki aniołków zaś od frontu widnieje zarys „Oka Opatrzności”. Środkowe partie kapliczki zdobią płaskorzeźbione wizerunki, od strony drogi jest to postać Matki Bożej Siedmiu Boleści, rozpoznawalna po siedmiu mieczach przeszywających jej serce. Płycina tej ścianki ozdobiona jest w części szczytowej ornamentem z motywów krzyża. Na ściance północnej widoczna jest pełna postać św. Jana Ewangelisty (podpis Ś. Jan Ew.) z kielichem i gołębicą.

Po przeciwnej stronie trzonu wyrzeźbiona jest postać św. Marcina podpisana Ś. Marcin. Postać św. Marcina przedstawiona jest w sposób tradycyjny, Święty jedzie na białym koniu, a na ziemi leży biedak, któremu Marcin ofiarowuje część swego płaszcza. Wszystkie postacie w obrębie kapliczki są polichromowane, należy sądzić iż tak było od początku wzniesienia kapliczki, czyli od roku 1877. Może przemawiać za tym podpis, swoje dzieło podpisał bowiem: Malarz i snycerz Teodor Twaróg. Tablica fundacyjna umieszczona jest w dolnej kondygnacji trzonu kapliczki, na niej napis:

FONDACZJA MARCINA I MARYIANNY ŻONY WIĘCŁAWÓW RP 1877
A zatem tradycyjnie i tą kapliczkę zdobią wizerunki patronów fundatorów. Kapliczka znajduje się w dobrym stanie.

Kapliczka w Połomiu Dużym

W pobliskim Połomiu Dużym w ciągu drogi Nowy Wiśnicz - Muchówka, nieopodal skrzyżowania do Królówki, znajduje się wystawiona w roku 1870 kolejna kapliczka Twaroga. Jest to kapliczka słupowa, czworoboczna trójkondygnacyjna. Zwieńczenie kapliczki stanowi nastawa wykończona u szczytu formą dwuspadowego daszku. Z szczytowego trójkąta patrzy na nas „Oko Opatrzności”, samą zaś ściankę nastawy, jej płytką wnękę wypełnia płaskorzeźba ze sceną Koronacji Matki Bożej. W ściance trzonu kapliczki poniżej nastawy znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Matkę Bożą z Dzieciątkiem na tronie wspartą na półksiężycu i obłoku chmur, tzw. Matka Boża Tronująca. Pod tym wizerunkiem widnieje płaskorzeźba św. Jana Nepomucena (tu zapisano jako Ś. Jan Ne, czemu mistrz nie dokończył imienia w pełnym jego brzmieniu?. W dolnej części trzonu widnieje napis fundacyjny:

FUNDACJA JÓZEFA I ANNY MIKULSKICH 1870

A pod nim płaskorzeźba św. Floriana. Na bocznych ściankach trzonu kapliczki umieszczone są płaskorzeźby patronów fundatorów, a to św. Józef i św. Anna nauczająca Maryję, ponadto św. Weronika. Wszystkie płaskorzeźby są delikatnie polichromowane, odnowione wraz z całą bryłą trzonu. Front postumentu wypełnia podpis wykonawcy: Snycyrz Teodor Twaróg z Limanowy. W podpisie odczytać można echo pierwszej rzeźbiarskiej profesji Twaroga.

Figura Matki Boskiej w Kobylu

Drugą kapliczką pochodzącą z roku 1898 jest figura Matki Bożej Różańcowej w Kobylu. Wieś nie miała wówczas swojej parafii, ta znajdowała się w Starym Wiśniczu, toteż lokalne kapliczki i figury przydrożne zastępowały wiernym na co dzień Dom Boży. Jest to jedyna na bocheńszczyźnie centralnie prezentowana figura Matki Bożej tego artysty. Postać Maryi Różańcowej z Dzieciątkiem Jezus na lewej ręce, jest rzeźbą dość nieporadną, prostą w formie i kształtach. Figura nakryta jest blaszanym daszkiem zwieńczonym krzyżem z promieniami. Kapitel wieńczący trzon kapliczki jest stosunkowo skromny, zdobią go jedynie łukowe obramienia i tradycyjne główki aniołków. Znacznie ciekawiej prezentują się płaskorzeźby, w liczbie sześciu pokrywające ścianki trzonu kapliczki. Figura Matki Bożej i wizerunki świętych pokryte są malaturą, tak było od początku. Pod koniec XX w. polichromia kapliczki została odnowiona, wykonał ją wiśnicki malarz Wójcicki.

*Ta kapliczka w drzewach stoi,
na rozstajach, wiejskich krańcach,
Paciorkami na różańcach
Matka Boska smutek koi. *

Kapliczka stoi przy drodze w Kobylu Dolnym w prywatnym obejściu pp. Kargulów, jest to trójkondygnacyjny obiekt fundacji Jana i Rozalii Fudali (Fudalejów) o czym informuje napis we frontowej ściance postumentu. Pierwotnie w tym miejscu stał drewniany krzyż ustawiony dla upamiętnienia zmarłych na cholerę mieszkańców wsi (cmentarz znajdował się w lesie, spory kawałek od tej drogi).

Dolna część ścianki frontowej trzonu zajmuje grupa Świętej Rodziny z gołębicą, powyżej nad gzymsem prezentuje się unikalna scena, w której wiszący na krzyżu Chrystus obejmuję prawą ręką stojącą pod nim postać św. Franciszka z Asyżu. Od strony wschodniej w płycinach trzonu widnieje postać patrona fundatora czyli św. Jana Chrzciciela (tu Krzciciela), a powyżej św. Antoniego Padewskiego. W ścianie zachodniej umieszczone zostały wizerunki św. Rozalii P. (z Palermo) z zarysem groty w której mieszkała i czaszką. Św. Rozalia jest patronką fundatorki kapliczki. Ostatnia płaskorzeźba przedstawia św. Dominika z psem u swych stóp jako symbolu wierności służbie Bożej (kolorystyka psa została tu mylnie odtworzona).

Oprócz napisu fundacyjnego jedną z bocznych ścianek postumentu wypełnia sygnatura wykonawcy i tu spotyka nas zaskoczenie, o czym na wstępie szkiców poświęconych kapliczkom T. Twaroga była już mowa, Twaróg podpisał bowiem swoją kapliczkę nieco inaczej niż poprzednie, a mianowicie:

RZBŹBIARZ TEODOR TWARÓG Z KRAKOWA
(przy wypełnianiu farbą rytych liter, niewłaściwie odtworzono literę E czyniąc z wyrazu RZEŹBIARZ wersję RZBŹBIARZ).

Wytłumaczeniem zagadkowego podpisu (że z Krakowa), może być zwykła ludzka próżność, próba dowartościowania się jako artysty, uwiecznienie się (poprzez podpis) że nie z prowincji, nawet nie z Limanowej lecz z samego Krakowa! Stawiając taką tezę odnoszę się do faktu wybudowania w tymże samym roku w Kobylu innej kapliczki, figury Serca Jezusa, której wykonawcą był Wojciech Samek, rzeźbiarz z którym w ostatnim czasie przyszło konkurować Twarogowi. Samek sygnował zawsze swoją twórczość podpisem: W. Samek w Bochni. No właśnie, czyż nie lepiej prezentowało się w konfrontacji z tym podpisem sformułowanie z Krakowa? Kapliczka wykonana dla Fudalejów jest ostatnią z piętnastu rozpoznanych kapliczek na ziemi bocheńskiej, wzniesionych rękami i talentem Teodora Twaroga.

*Z kamienia i drewna, farbą malowane,
Stoją świętych postacie znane i nieznane,
Dziękczynne i pokutne od ludu ofiary
- dla Boga dary. *

Czesław Anioł