Miejsca pamięci – pamięć niepodległości

Są to miejsca pamięci szczególne, wspominają bowiem tych, którzy w walkach o wolną Polskę ponieśli śmierć. Po latach wzniesiono im pomniki - „Tym, dla których Bóg – Honor – Ojczyzna był ważniejszy niż życie” jak napisano na „Tęczy Wolności” w Nowym Wiśniczu. Zwróćmy szczególnie uwagę na kilka z nich.

Dąb Wolności w Łapanowie

10-tą rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości społeczeństwo Łapanowa uczciło w dość oryginalny sposób. W uroczystej oprawie posadzono w 1928 r. na Rynku drzewko dębu, nadając mu imię Dębu Wolności. Po latach dąb rozrósł się w okazałe, wielokonarowe drzewo zyskując nawet status pomnika przyrody.
Trudno o lepszą formę pamięci dla tego jakże ważnego dla naszej ojczyzny historycznego wydarzenia. Drzewu towarzyszy granitowy głaz z tablicą, ustawiony tu w 1996 r., jako kolejne upamiętnienie Niepodległości. Tablica mieści cytat z wiersza Adama Asnyka „Do młodych”:

„... Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,
Choć macie sami doskonalsze wznieść;
Na nich się jeszcze święty ogień żarzy
I miłość ludzka stoi tam na straży,
I wy winniście im cześć!".

Tęcza Wolności w Nowym Wiśniczu

W drodze na zamek, w ciągu alei drzew znajduje się monumentalny, wykonany z brązu pomnik martyrologii i walki zbrojnej. Ma on formę mauzoleum i zwany jest ”Tęczą wolności”. W obrębie rękojeści stylizowanego miecza jakim jest pomnik pamięci Wiśniczan, znajduje się napis:
„Tym, dla których BógHonorOjczyzna był ważniejszy niż życie”. Mauzoleum to poświęcono „Synom tej ziemi”: Bohaterom powstań narodowych 1830 – 1863. Żołnierzom I wojny Światowej, Legionistom Polskim uczestnikom walk 1918 –20. Żołnierzom więźniom obozów koncentracyjnych. Polakom, którzy oddali swe życie w więzieniach UB, NKWD i sowieckich łagrach. Pamięci internowanych 13 grudnia 1981 w wiśnickim więzieniu.
Miejscowe społeczeństwo fundując to mauzoleum utrwaliło pamięć swych ziomków, a przesłaniem napisu potwierdzili wielkość ich czynu.

Pomnik poległych w Trzcianie - z chwalebną inicjatywą wystąpili w 1937 r. mieszkańcy gminy Trzciana uwieczniając na płycie nazwiska osób poległych w czasie działań wojennych I-szej wojny światowej. Na skraju drogi prowadzącej do Leszczyny, wzniesiony został pomnik, całość tego założenia posiada kształt kopca, na szczyt którego prowadzą schody. Pomnik posiada formę kapliczki, w której znajduje się figura Serca Pana Jezusa i napis: "Oto serce, które umiłowało tak ludzi".
Skrzydła tego swoistego tryptyku mieszczą tablice z nazwiskami 57 mieszkańców gminy Trzciana poległych w latach 1914 – 1918.

Pomnik generała Okulickiego

Generał brygady Leopold Okulicki o pseudonimach "Kobra2", później " Niedźwiadek", był ostatnim komendantem głównym Armii Krajowej. W czerwcu 1945 r. w tzw. "procesie szesnastu" został skazany na 10 lat więzienia. Zmarł w szpitalu więziennym 24 grudnia 1946 r. w niewyjaśnionych okolicznościach. W czasie procesu na Łubiance powiedział: "Spełniłem swój obowiązek względem Ojczyzny, jak żołnierz, który stosuje się do rozkazów swojego rządu. Wy, panowie sędziowie, spełnicie swój, tak jak wam nakaże wasze sumienie i honor".

Odznaczony był czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości, Orderem Virtuti Militari V i IV Klasy. W roku 1995 został pośmiertnie odznaczony najwyższym odznaczeniem Państwa Polskiego – Orderem Orła Białego. Życie ofiarowane Ojczyźnie przez Generała było zawsze podporządkowane najświętszym wartościom polskiego narodu: „Bóg – Honor – Ojczyzna”.

Leopold Okulicki urodził się 12 listopada 1898 roku we wsi Bratucice koło Okulic w powiecie bocheńskim. Wojna, która wybuchła w 1914 r. zastała go jako ucznia V klasy bocheńskiego gimnazjum odtąd, aż do śmierci pozostał żołnierzem. Jako wybitnego polskiego żołnierza zapamiętało Go bocheńskie społeczeństwo wznosząc generałowi 22 grudnia 1996 r. okazały pomnik – monument z brązu, dzieło rzeźbiarza Czesława Dźwigaja W ścianę sąsiadującego z placem budynku wmurowano ponadto tablicę pamiątkową przypominającą ostatni rozkaz generała.

Już całkiem niedawno, bo 4 maja 2008 r. otwarto w Bratucicach Izbę Pamięci poświęconą tu urodzonemu Leopoldowi Okulickiemu. Pamiątki będące odtąd eksponatami Izby przekazali członkowie rodziny Generała. Są to: zdjęcia, dokumenty, wycinki prasowe oraz rzeczy osobiste Okulickiego jak: obrączki ślubne, złoty zegarek z dedykacją od Generała Sikorskiego czy Order Orła Białego - przyznany pośmiertnie generałowi w 1995 r. Cześć Jego pamięci.

Tablica w Sobolowie

Przywołajmy jeszcze do pamięci czyn zbrojny Polski Podziemnej, jak liczne były to działania i skuteczny opór wobec okupanta, świadczy między innymi tablica pamiątkowa opatrzona symbolem Polski Walczącej, wisi na ścianie dzwonnicy kościoła w Sobolowie. Czytamy:
„19 stycznia 1945 roku grupa szturmowa oddz. part. Armii Krajowej obozowe drużyny bojowe rozbiła w walce niemieckie plutony konwoju i uwolniła z rąk hitlerowców kilkuset więźniów polskich zamkniętych w tutejszym sobolowskim kościele.
W 56 rocznicę walki środowisko N.O.W. – A.K. Oddz. Kraków
Prezentowane niniejszym cyklem „MIEJSCA PAMIĘCI”, są istotnym elementem poznawania na krajoznawczym szlaku, wypełniają naszą historię i przekazują pamięć o niej kolejnym pokoleniom.

Obelisk w Lipnicy Dolnej

Okres niemieckiej okupacji w mrocznych latach II wojny światowej, zapisywał się walką zbrojną prowadzoną przez żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego i jego armii, Armii Krajowej. Te siły zbrojne potrzebowały jednakże dowódców, których szeregi mocno przerzedziły sowieckie łagry i niemieckie obozy koncentracyjne. Szkolone więc w głębokiej konspiracji nowe kadry. Taka szkoła, szkoła podchorążych prowadzona przez I bat. „Pszczoła” 12 pp. A.K. Ziemi Bocheńskiej, istniała w głębokich lasach Piekarskiej Góry. Tam to do walki z niemieckim okupantem przygotowywali się mieszkańcy Lipnic i Rajbrotu. 26 czerwca 1944 po uroczystej mszy św. odbyła się promocja żołnierzy na stopnie podoficerskie. W 64 lata później, staraniem miejscowego środowiska kombatanckiego powtórzono tę uroczystość i dokonano odsłonięcia pamiątkowego obelisku w miejscu funkcjonowania żołnierskich zbiórek i szkoleń. W wędrówkach po leśnych rubieżach Pogórza Wiśnickiego, warto tu zaglądnąć i oddać hołd bohaterom owych czasów.

Czesław Anioł