Cystersi w Pelplinie i co po nich zostało

Na szlaku cysterskim to jeden z najważniejszych przystanków. Pelplin – niewielkie miasteczko – niespełna 8 tys. mieszkańców - jednak nie sposób się tu nie zatrzymać i nie zwiedzić jednego z największych i najwspanialszych przykładów gotyckiego budownictwa w Polsce. Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny dominuje zdecydowanie w okolicznej panoramie miasteczka i rozległych krajobrazów.

Pelplin słynie z katedry która należy do największych gotyckich budowli w Polsce. Zaliczana jest do najpiękniejszych i największych dzieł gotyku ceglanego w naszym kraju. W swych murach kryje przepiękne wnętrze z Ołtarzem Głównym mierzącym 25 m. Widniejący w nim obraz ze sceną Koronacji Najświętszej Marii Panny wyszedł spod pędzla słynnego gdańskiego malarza Hermana Hana. Ołtarz zawiera relikwie świętych m.in. Św. Pawła, Maurycego, Jerzego, Barbary, Błażeja i 40 męczenników. Otwierany jest raz w roku w Uroczystość Wszystkich Świętych. Jest to największy ołtarz w tej części Europy. W katedrze zachowało się również ponad 20 ołtarzy bocznych (23), średniowieczne rzeźby dębowe oraz wiele innych cennych elementów wyposażenia, m.in. bogato zdobione dębowe XV w. stalle o niezwykle kunsztownej dekoracji snycerskiej, barokowa ambona z drugiej połowy XVII wieku, barokowe organy czy rokokowe konfesjonały oraz portale wejściowe z bogatą dekoracją figuralną. Całość – jak podkreślają architekci – stanowi warsztat budowlany świetnej klasy, na co wskazuje regularność rzutu budowli, staranność wykonania elementów i detali architektonicznych.

Nie jest to zdecydowanie kościół do jakich wielu z nas przywykło na co dzień. To olbrzymia przestrzeń bogato wypełniona nie tylko kościelnymi sprzętami ale również bogato zdobionymi ścianami i sklepieniami. Niezwykłej urody sklepienia powstawały stopniowo, tak jak i katedra. Najwcześniejsze są gwiaździste, najpóźniejsze sieciowe i kryształowe z 1557 r.

Trójnawowa bazylika ze środkowanym transeptem ma długość 84 m, szerokość 30 m i jest wysoka na 26m. Początki jej budowy sięgają XIII wieku i są związane z przybyciem na te ziemie Cystersów, którym książę Mszczuj II nadał wówczas wieś Pelplin. Cystersi ukończyli budowę w 1557. Wówczas murator gdański Antonii Schultes zakończył wykonywanie sklepień bazyliki. Katedra połączona jest krużgankiem z budynkami poklasztornymi, w których mieszczą się siedziby m.in. Wyższego Seminarium Duchownego oraz liceum katolickiego. W pobliskim Muzeum Diecezjalnym znajduje się unikatowy, jedyny w Polsce egzemplarz Biblii Gutenberga z 1453 roku. Cystersi rządzili w Pelplinie blisko 550 lat po czym decyzją króla pruskiego nastąpiła kasata klasztoru. Niedługo potem papież Pius VII dokonał zmiany terytorium diecezji chełmińskiej i wybrał Pelplin na jej stolice. Dzieki nowej siedzibie biskupów kościół pocysterski stał się katedrą.

Katedra przetrwała wojnę i po licznych pracach konserwatorskich przeprowadzanych na przestrzeni wielu lat zachwyca swą urodą i monumentalnością. Od 1965 roku nosi tytuł bazyliki mniejszej, nadany przez papieża Pawła VI.

Foto: Paweł Wieciech

Pelplin