Szkice o kapliczkach (VIII)–Męka Pańska
Sceny Męki Pańskiej po wizerunkach Chrystusa Frasobliwego, są kolejnym z etapów odtworzenie drogi Jezusa Chrystusa zdążającego na swą śmierć. W rzeźbie, rzadziej obrazach, wykonywanych na potrzeby przydrożnego sacrum, znajdujemy następujące charakterystyczne sceny pasyjne: modlitwa Chrystusa w Ogrojcu , biczowania, a przede wszystkim sceny upadku pod krzyżem i samo ukrzyżowanie.
Kapliczki ogrojcowe (ogrójcowe)
Rzeźby czy obrazy z wizerunkiem Chrystusa modlącego się w Ogrojcu (Ogród Getsemani) są częstym motywem pasyjnym. Pojawiały się z reguły przy kościołach jako kaplice otwarte, przesłonięte zazwyczaj kratą, umieszczano je w zewnętrznym obrysie bryły świątyni. Kaplice ogrojcowi mieszczą zazwyczaj wiele figur, tworzą odsłony z ostatnich dni Chrystusa przed śmiercią. Prezentowane sceny nawiązują do słów Chrystusa: „Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode Mnie ten kielich! Jednak nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie! Wtedy ukazał Mu się Anioł z nieba i umacniał Go”.
Chronów
)Obszerna, drewniana kaplica z przeszklonymi drzwiami przy zewnętrznej ścianie kościelnego prezbiterium, na co dzień zamknięta
Sobolów
Kaplica zewnętrzna od strony prezbiterium kościoła p.w. Wszystkich Świętych. Anioł przynosi Jezusowi kielich goryczy, niżej ułożone rzeźby śpiących Apostołów. Figury wykonał rzeźbiarz ludowy.
Rajbrot
W Rajbrocie scenę ogrojcową spotkać możemy w dwóch kapliczkach. Jedną z nich jest kapliczka murowana stojąca w ciągu kościelnego ogrodzenia, jej wnętrze wypełnia duża, polichromowana figura klęczącego pana Jezusa. Jego pełna bólu i niepokoju twarz zda się mówić … Panie, odsuń ode mnie ten kielich goryczy.
Kolejna stoi w odległym przysiółku Kucek, liczy już 200 lat. Część jej wnętrza wypełnia duża rzeźba klęczącego Chrystusa, niegdyś był tu też obraz przedstawiający Anioła niosącego symboliczną gorycz w kielichu. We wnętrzu kapliczki tkwi jeszcze tajemniczy mrok Ogrodu Oliwnego.
Chrystus przy słupie
Z tego typu wizerunkiem spotkać się możemy w kapliczce domkowej stojącej w obrębie ogrodzenia kościoła w Chełmie. Figura pochodzi z przełomu XVIII i XIX w. Chrystus pojmany, przywiązany do słupa, na dziedzińcu w pałacu Piłata został poddany biczowaniu. Ludzkie okrucieństwo dochodzi do zenitu. Podobna figurka Chrystusa znajduje się w Leksandrowej, zajmuje wyższą kondygnację kapliczki skrzynkowej poświęconej św. Annie Samotrzeciej. (
Droga Krzyżowa
Żołnierze zabrali Jezusa, który dźwigając krzyż, poszedł na miejsce zwane po hebrajsku Golgota. Sceny upadku Chrystusa pod krzyżem są prezentowane zazwyczaj na figurach wykutych w kamieniu, współtworzą drogę prowadzącą do ukrzyżowania. Scenę upadku pod krzyżem spotkać możemy na kapliczce słupowej w Bogucicach, polichromowany wizerunek z upadkiem Chrystusa wyrzeźbiony jest na frontowej ściance trzonu kapliczki (obecnie bez figury w nastawie).
*To już trzeci jest upadek,
jak szedł na śmierć krzyżową,
To jedna z tych Boskich zagadek,
gdy przyjął koronę cierniową.
Ukrzyżowanie
Krzyż – drogowskaz, jest ich wiele, ten co widzisz - to pokutny.
Krzyż, najczęściej z rozpiętą na nim postacią Chrystusa stał się po Jego śmierci najważniejszym symbolem wiary każdego chrześcijanina. Takich znaków nie sposób przeoczyć, stoją przy każdej drodze. Często pod wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa (kapliczki słupowe) artyści przedstawiali postacie Maryi i św. Jana, niejednokrotnie miejsce ulubionego ucznia zajmowała Maria Magdalena. Takie sceny zwane są Grupą Ukrzyżowania, tworzone były przeważnie w kamieniu. Najwięcej jest jednakże prostych, drewnianych krzyży, nieraz bez wizerunku Chrystusa, te towarzyszą nam przy każdej drodze i o każdym czasie. (
Kończymy pewien zakres prezentacji przydrożnego sacrum poświęconego Bożym wizerunkom, Bogurodzicy i świętym Pańskim. Czas zatem odszukać je w naszej kulturowej przestrzeni, bo … wciąż czekają na Twe pacierze.
*… Idź w rodzinną ziemię naszą, tam gdzie świątki niwy kraszą,
Świętym Pańskim poświęconą, kapliczkami przystrojoną.
*Często stoją przy granicach: figury, rzeźby sczerniałe,
Zaś Maryje w swojskich licach, a Chrystusy – obolałe.
*Krzyże rozpięte, cierpiące, święci zamknięci w obrazach,
To sacrum modlitwy łaknące, stąd i smutek na ich twarzach.
*
Czekają na twe pacierze, jak świat światem, od początków,
Utrwal się w przodków wierze i nie omiń świętych świątków.
*
c.d.n.
Czesław Anioł